انبار و انواع آن:
به محل و فضایی که یک یا چند نوع کالای بازرگانی ، صنعتی ، مواد اولیه و یا فراورده های مختلف که بر اساس یک سیستم صحیح طبقه بندی و تنظیم می گردد، انبار گفته می شود. انبارهایی که در موسسات مختلف جهت نگهداری اقلام از آن ها استفاده می شود عبارتند از:
انبار پوشیده: بعضی از اجناس به علت حساسیت و مواد خاصی که در ساختمانشان به کار رفته باید در انباری که همه اطراف آن بسته و دارای سقف است ، نگهداری شوند.
انبار سرپوشیده: نوعی انبار که سقف دارد ولی چهارطرف آن باز و فاقد حفاظ جانبی است اقلام و یا اجناسی که در مقابل نور مستقیم آفتاب و برف و باران خاصیت خود را از دست می دهند ، در این انبارها نگهداری می شوند.
انبار باز: این انبار به صورت محوطه است و معمولا اجناسی که در مقابل نور آفتاب و برف و باران خاصیت اولیه خود را از دست نمی دهند با رعایت اصول انبارداری در آن نگهداری می شوند.
انواع موجودی های انبار:
اجناس و کالاهای موجود در انبار اعم از موسسات تولید یا غیرتولیدی را می توان به پنج دسته به شرح زیر تقسیم نمود:
مواد خام یا مواد اولیه : از این مواد برای تولید کالا استفاده می شود.
مواد و لوازم مصرفی
مواد و لوازم مصرفی به موادی اطلاق می شود که به طور غیرمستقیم در تولید کالا دخالت دارد و یا در سازمان های تولیدی برای انجام خدمات جانبی مورد استفاده قرار داده می شود. این مواد بر اثر مصرف از بین می رود مانند کاغذ و مداد و یا وسایل بسته بندی در سازمانهای تولیدی.
مواد و لوازم در جریان ساخت
به موادی که مقداری تغییرات در مواد اولیه آن داده شده ولی هنوز بصورت کامل ساخته نشده است ، مواد و لوازم در جریان ساخت گویند.
کالای تمام شده:
به کالاهایی گفته می شود که از نظر ساخت به مرحله ی تکمیلی رسیده و قابل عرضه به بازار باشد.
اجناس خریداری شده جهت فروش:
این سری از اجناس شامل اجناسی هستند که بدون هیچ گونه تغییری در آنها به بازار جهت فروش عرضه می گردد و به طور موقت در انبار نگاهداری می شود. مانند انبار فروشگاه ها و موسسات بازرگانی.
انبارداری:
انبارداری عبارت است از دریافت مواد و اقلام ، نگهداری صحیح و تحویل به موقع آن ها به مصرف کننده با رعایت مقررات و دستورالعملهای سازمان به نحوی که با اعمال کنترل دقیق از میزان موجودی کالا در انبار و مقدار مصرف آن و نیز از انباشته شدن بیش از حد موجودی ها جلوگیری شود.
بعبارت دیگرانبارداری شامل سیستمهای قرارگرفتن جنس درانبار وایجادروشها واعمال مدیریت کنترل موثر از زمان دریافت تا لحظه تحویل
اهداف و وظایف انبارها:
هدف از تشکیل و ایجاد انبارها چه در سازمان های دولتی و چه در بخش خصوصی تامین ، نگهداری و در دسترس قرار دادن مجموعه وسایل مورد نیاز آنها است ، اگر مواد و لوازم مورد نیاز به موقع تهیه و در دسترس واحد مصرف کننده قرار داده نشود ، در گردش کار و فعالیت های آن موسسه وقفه ایجاد می شود.
وظایف انبارها را می توان به شرح زیر بازگو کرد:
برنامه ریزی و مراقبت جهت حفظ مقدار موجودی هر یک از اقلام کالاهای مورد نیاز سازمان در حد مطلوب خود.
همکاری و مساعدت در خرید، تامین و تهیه کالا ها و کنترل و دریافت کالاهای خریداری شده.
نگهداری کالاها در انبار به نحو صحیح و تسریع در امر تحویل با رعایت مقررات و دستورالعمل های سازمان.
اجرای وظایف فوق مطابق با اصول و ضوابط صحیح انبارداری موجب تسریع در انجام امور سازمان و تولید بی وقفه و مرغوب و صرفه جویی و کاهش هزینه های تولید شده و بنیه مالی سازمان را تقویت می کند.
اجرای قوانین و دستوالعملهای سازمان درکلیه امورخصوصا انبارداری که جنبه مالی دارد لازم الاجرا ست و عدول از آن کیفر به همراه دارد.
برای محاسبه فضای انبار باید مراحل زیر طی شود:
· وظایف انبار مربوطه مشخص شود.
· مشخصات اقلام شامل نوع، خصوصیات فیزیکی (وزن، حجم، شکل ظاهری و ... )، نحوه و محل انبار کردن (قفسه، محل باز، روی زمین و ...) مشخص شوند.
· روش حمل مشخص شود.
· نحوه ورود و خروج مواد مشخص شود.
نکات مهم در طراحی انبار
· اقلامی که استفاده متعدد و زیاد دارند یا اقلام حجیم و سنگین بهتر است نزدیک به محل مصرف انبار شوند یا نزدیک در ورودی باشند.
· در قفسه بندی بهتر است اقلام حجیم و بزرگ در طبقات پایینتر چیده شوند.
· از ارتفاع حداکثر استفاده به عمل آید.
· قابلیت دسترسی به همه مواد وجود داشته باشد.
· حداکثر استفاده از نیروی انسانی موجود و امکانات حمل و نقل به عمل آید.
· خروج غیر قانونی اقلام باید توسط طراح به حداقل برسد.
· یک سیستم اطلاعاتی مناسب بایستی برای انبار طراحی گردد.